Adieusiatz ! Soi Nicolau Rei Bèthvéder e parli al nom dels ensenhaires d’occitan acampats dins la FELCO e los CREOs. Vos saludi e mercegi totes, content de véser que uèi sèm 5000, vièlhs, pichons e meninas ! Mercé als elegits d’aquela França periferica que son venguts sostenir la lenga de nòstras regions. Son fòrça nombroses tanben los que nos sostenon. Mercegi enfin totas las associacions qu’an apelat a manifestar lo 17 de febrièr de 2019.
Precisi que parli al nom de la FELCO e del CREO per defendre l’occitan dins totas las acadèmias e pas sonque per l’acadèmia de Tolosa. L’Occitània per nosautres es de Baiona a Niça.
Primièr, vos demandi de plan voler nos desencusar. A calgut organizar aquesta jornada dins l’urgéncia en plan pauc de temps. I a donc d’oblits e d’imperfeccions.
Mas aquesta manifestacion es un instint de subrevida, una colèra sana. N’avèm pro d’estar mespresats.
Lo Ministre Blanquer, amb lo rectorat de Tolosa, an suprimit los mejans especifics per l’ensenhament de l’occitan dins l’acadèmia. Aquò vòl dire rapidament la liquidacion de l’occitan. Perque una lenga, que s’ensenha pas al sègle XXIen, pòt contunhar de viure ?
Conven donc de se clinar sus nòstra istòria recenta, per comprendre l’ataca que vivèm.
Pensàvem èsser passats dempuèi, un quarantenat d’annadas, de la vergonha a la fiertat, del mesprètz a la dignitat.
Nòstra lenga, autrescòps negada, mespresada mal nomenada en « patés », interdita d’escòla i aviá trobat, pauc a pauc, dempuèi la famosa lei Deixonne en 1951.
L’occitan a l’escòla, nos l’an pas donat, l’avèm ganhat gràcias a las lutas de l’occitanisme dempuèi 1968.
Foguèt tanben lo coratge de fòrça d’elegits, ajudats par la descentralizacion de las annadas ’80, qu’an combatut per l’occitan e donèron qualques grands ministres e rectors. Aital son nascudas las Calandretas e lo bilingüisme francés occitan dins las escòlas publicas. Lo mestièr de professor d’occitan es estat reconegut en 1992 per un CAPES.
Mès dempèi l’an passat lo Ministre a programat la destruccion de 40 ans de trabalh.
O fa, en nos disent tanben que tot anarà melhor.
L’a fait en se fotent de la constitucion, de las leis e de las convencions. E ça que la l’annada 2019 es la de la diversitat de las lengas per l’UNESCO.
Al nivèl nacional la refòrma Blanquer barra las pòrtas dels licèus.
La refòrma, s’es pas emendada, demingarà fòrça la plaça, las possibilitats, la valor de l’ensenhament de l’occitan.
Creariá tanben, un vertadièr tractament discriminatòri, sense precedent, per rapòrt al Latin-Grec, mentre qu’abans aquel tractament èra comparable…
Lo Ministre Blanquer vòl faire tornar viure las lengas mòrtas e tuar l’occitan quand es encara viu.
La refòrma, s’es mantenguda en l’estat, poiriá descoratjar plan d’escolans. Poiràn barrar de corses, faire de falses estalvis, en privant de nombroses escolans d’occitan. Son d’estalvis de farlabica !
Lèu-lèu, lo tor de las acadèmias d’Occitània dins lo public !
Lemòtges gaireben pas res !
Clarmont gaireben pas res !
Grenòble gaireben pas res !
Niça la Bèla ! : 4 licèus sus 10 van barrar los corses per la dintrada que veng.
Ais Marselha ! : Lo rector ten de paraulas mespresentas contra nòstra lenga d’òc en disent que ja sèm mòrts. Tre la dintrada de 2019, perdràn 8 implantacions sus 22 licèus a causa de la refòrma,
Montpelhièr ! Lo masèl.
Aquela acadèmia es passada de 56 pòstes d’ensenhants del segond grat, al debut de las annadas 2000, a una 20enat al jorn d’uèi qu’ensenhan realament l’occitan. Aquesta acadèmia es chaplada !
A Bordèu !
Los efectius foguèron divisats per dètz dins lo segondari en vint ans. Pas mai que 34 liceans en occitan en Bearn.
Tolosa qui t’a vist e te vei..
Tolosa, èra la flor, lo país de Cocanha per l’occitan, per rapòrt a las acadèmias sinistradas vesinas. Mas una situacion mens bona que lo breton, lo catalan, lo basc e lo còrse que dispausan de mejans especifics plan superiors… Madama la rectora declarèt, a son arribada, que nòstra acadèmia èra leader…qu’èrem un modèl. Cresèrem que n’èra fièra. En 2018 : 170 establiments e 12000 escolans.
L’an que ven qu’aurem ?
Perque nos trompem pas, si l’annada que ven liquidan l’occitan en licèu, deman lo serà la facultat. Sens universitat, pas de professors de las escòlas en occitan. Pas de regents, pas d’escòlas bilinguas francés – occitan, Pas de Calandreta !
L’occitan concernís pas mai que lo 2% dels escolans de Baiona a Niça, mas aquò es tròp per nòstres governaires a París. En efèit, en 20 ans, en supriment de corses, en recrutant pas pro, lo nombre d’escolans estudiant l’occitan es passat de 200000 a 100000 sus tota la França. Encara un darrièr exemple revelator : Placardizèron e umilièron un professional qu’a totjorn ajudat a la mesa en plaça de las escòlas bilinguas dins l’Òlt. Es una vergonha !
Es lo masèl dont parla Francís Cabrel dins la cançon In Extrémis.
Es aquò lo monde que volèm per nòstres filhs?
Qué demanda l’occitanisme qui a retrobat, uèi, son unitat ?
Sul pic, avèm tres demandas e que son pas de negociar :
- Volèm de mejans especifics, clarament identificats, per l’ensenhament de l’occitan dins totas las acadèmias de Bordèu a Niça. Pas mai un cors d’occitan deu pas barrar, al contrari ne cal dobrir d’autres.
- Volèm l’egalitat de tractament entre las lengas de l’antiquitat e l’occitan. Volèm que lo Ministre Blanquer faga pas mai de diferéncia entre lo Latin-Grèc e l’occitan dins los licèus. Totas las lengas son egalas !
- Enfin, volèm una lei per l’occitan ! Emmanuel Macron, declarèt a Quimper, lo 21 de junh de 2018 : « Las lengas regionalas tenon lor ròtle dins l’enrasigament que fa la fòrça de las regions. Anem perenizar lor ensenhament » Òsca ! Mossur lo president de la Republica : volèm una lei per las lengas regionalas. Una lei respectuosa de la Constitucion mas que sortisca l’occitan de l’ilegalitat e que li permeta d’èsser protegit e favorizat dins son ensenhament ! Que volem ua lei entà l’occitan !
Nos vòlon crebar, mas gardarem l’occitan !
Pas d’Occitània sense l’occitan !
Nicolau Rei Bèthvéder,
pdt del CREO Tolosa.
